“Đây là lần đầu tiên trong đời tôi xuống một hầm lò than, và 350 mét dưới lòng đất quả thực là một điều gì đó rất mới lạ,” nhà báo Nguyễn Linh Chi của Báo Pháp luật Việt Nam chia sẻ, sau khi trở về từ chuyến đi đặc biệt trong khuôn khổ Press Trip 2025 do Dự án Năng lượng sạch, chi phí hợp lý và an ninh năng lượng cho các quốc gia Đông Nam Á (CASE) tổ chức từ ngày 20-22/8/2025 tại Hà Nội và Quảng Ninh.
Linh Chi kể lại khoảnh khắc bước vào thang lồng thép, khi ánh sáng dần biến mất, thay vào đó là cảm giác háo hức trước một không gian lao động đặc biệt ẩn sâu trong lòng đất. “Khi thang dừng lại ở độ sâu hơn 350 mét, tôi cảm giác như mình vừa bước vào một thế giới song song – nơi những người thợ mỏ ngày đêm làm việc đóng góp cho sự phát triển của đất nước,” chị nói.
Một hành trình vào “trái tim” ngành than
Hầm lò của Công ty than Núi Béo (Quảng Ninh) không chỉ là nơi sản xuất mà còn là minh chứng sống động cho những cải tiến về công nghệ và mô hình khai than tiên tiến hơn của Việt Nam. Đoàn báo chí gồm 12 phóng viên từ các cơ quan trung ương và địa phương đã có cơ hội tận mắt chứng kiến quy trình khai thác than, tìm hiểu môi trường, điều kiện làm việc và lắng nghe câu chuyện từ chính những người thợ mỏ.
Nhà báo vốn quen tác nghiệp hiện trường với những điều kiện đa dạng nhưng để có được cơ hội hoà mình vào nhịp sống dưới lòng đất là không dễ. “Đằng sau mỗi mét khối than là cả một quá trình vận hành công nghệ hiện đại, với mục tiêu cao nhất là giữ an toàn cho người lao động và duy trì nguồn năng lượng ổn định cho đất nước,” phóng viên Thu Phương, Thông tấn xã Việt Nam chia sẻ.
Trải nghiệm khó quên với báo chí
Trong chuyến đi này, không chỉ có những ghi chép thực địa, những cuộc trao đổi, phỏng vấn chuyên gia về chuyển dịch năng lượng mà còn là những cuộc trò chuyện trực tiếp với công nhân, cán bộ kỹ thuật ngành than. Họ kể về những năm tháng gắn bó với mỏ, những nỗ lực trong bảo đảm an toàn lao động, và cả những trăn trở trước lộ trình giảm dần sự phụ thuộc vào than để hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.
Bên cạnh đó, các nhà báo đã có buổi làm việc với Ban Môi trường của Tập đoàn Than Khoáng sản Việt Nam (TKV) tại Trung tâm Điều hành sản xuất Quảng Ninh, về những định hướng chiến lược của Tập đoàn cho mục tiêu Net Zero vào năm 2050. TKV đang từng bước chuyển dịch đầu tư, đổi mới công nghệ khai thác theo hướng cơ giới hóa và thông minh hóa hầm lò; đồng thời nâng cao năng lực xử lý nước thải/ chất thải mỏ, triển khai các giải pháp bảo vệ môi trường và chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu.
Nhà báo Thu Phương chia sẻ: “Đứng trong hầm lò, tôi nhận ra rằng chuyển dịch năng lượng công bằng không chỉ là những con số trong báo cáo, mà còn là câu chuyện của những con người đã và đang cống hiến cả đời mình cho than, giờ đây họ đang đứng trước những thay đổi lớn trong tương lai.”
Các đồng nghiệp trong đoàn – từ báo in, truyền hình đến báo phát thanh – cũng có chung một cảm nhận: chuyến đi đã mang đến tư liệu quý giá để phản ánh hai mặt của vấn đề: vừa là nhu cầu đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, vừa là thách thức chuyển đổi sang nguồn năng lượng sạch, bền vững hơn.
Từ Hà Nội – nơi khởi đầu câu chuyện chuyển dịch năng lượng
Trước khi đến với những trải nghiệm thực địa tại Quảng Ninh, các nhà báo đã có phiên làm việc mở đầu tại Hà Nội vào chiều 20/8. Buổi gặp gỡ diễn ra trong không khí cởi mở tại Bonjour Café, với sự tham gia của hơn 10 phóng viên từ các cơ quan báo chí trung ương và địa phương và các chuyên gia trong lĩnh vực năng lượng.
Tại đây, chuyên gia của GIZ ESP trình bày xu hướng chuyển dịch năng lượng đang diễn ra trên thế giới – bối cảnh, động lực và cơ hội với các quốc gia.
Phiên thảo luận “Xu hướng công nghệ và chính sách trong chuyển dịch năng lượng” thu hút sự quan tâm đặc biệt. Chuyên gia Nguyễn Anh Dũng, đại diện từ Quỹ Châu Á đã chia sẻ về các công nghệ đang định hình tương lai năng lượng như điện mặt trời công suất cao, tuabin gió thế hệ mới, hệ thống lưu trữ pin thể rắn, hydrogen xanh, lò phản ứng hạt nhân mô-đun nhỏ (SMR) và thu hồi, lưu trữ CO₂ (CCUS). Cùng với đó là các cơ chế tài chính đổi mới như tín chỉ chuyển đổi (transition credits) giúp hỗ trợ việc đóng cửa sớm các nhà máy nhiệt điện than và tái đầu tư vào năng lượng sạch.
Phiên trao đổi tại Hà Nội khép lại bằng phần chia sẻ về “Cơ hội mới cho lao động từ chuyển dịch năng lượng tại khu vực khai thác than”, với nhiều góc nhìn từ chính giới truyền thông. “Chúng tôi nhận thấy rằng câu chuyện về chuyển dịch năng lượng sẽ chỉ thực sự chạm đến công chúng khi nói lên tiếng nói của người lao động – những người đang ở trung tâm của sự thay đổi,” phóng viên Trọng Trung, báo Nhân Dân chia sẻ.
Kết nối để lan tỏa câu chuyện
CASE kỳ vọng rằng thông qua chuyến đi này, báo chí sẽ có thêm góc nhìn sâu rộng hơn về tiến trình chuyển dịch năng lượng công bằng. Những trao đổi trong khuôn khổ chương trình sẽ giúp khắc họa bức tranh toàn cảnh, từ định hướng phát triển và kinh nghiệm quốc tế cho đến các vấn đề then chốt của ngành điện than, cũng như khía cạnh xã hội gắn với đội ngũ lao động trong ngành. Qua đó, khái niệm “công bằng” sẽ được soi chiếu rõ hơn, không chỉ ở tầm vĩ mô mà còn ở câu chuyện của những con người đang trực tiếp tham gia vào quá trình này.
Press Trip 2025 được tổ chức bởi Dự án Năng lượng sạch, chi phí hợp lý và an ninh năng lượng cho các quốc gia Đông Nam Á (CASE) và Chuyển dịch năng lượng công bằng cho các vùng than (IKI JET) do Bộ Kinh tế và Bảo vệ khí hậu Cộng hòa Liên bang Đức (BMWK) tài trợ, thông qua Sáng kiến Khí hậu quốc tế (IKI), đồng tài trợ bởi Ủy ban Châu Âu (EC).
